حبش حاسب

 

حبش حاسب، احمد بن عبدالله مروزي معروف به حبش حاسب از بزرگ‌ترين منجمان دربار مأمون و معتصم عباسي بود. از 214 تا 250ق مشغول رصد ستارگان بود. وي 3 زيج (مجموعه جداول نجومي) فراهم آورد: يكي به روش ستاره‌شناسان هندي، ديگري به روش زيج شاه (شهرياران، زيج ايراني رايج در دورة ساسانيان) كه به زيج صغير مشهور شد و سرانجام پس از رصدهاي طولاني زيجي ديگر نوشت كه به زيج مُمْتَحَن (آزموده) مشهور شد. وي در آثار خود براي نخستين بار ظلّ معكوس و ظلّ مستوي (معادل دو تابع تانژانت و كتانژات) را به كار برد و نخستين جدول‌هاي اين دو تابع و نيز جدول‌هايي براي ديگر توابع مثلثاتي فراهم آورد.^{(1، 2)} ادوارد استوارت كندي در كتاب مشهور پژوهشي در زيج‌هاي دورة اسلامي، زيج‌هاي حبش را به دقت بررسي كرده است.⁽³⁾

مآخذ:

1. كرامتي، يونس. كارنامة ايرانيان. تهران: 1380ش، صص 90-93.
2. قرباني، ابوالقاسم. زندگي‌نامة رياضي‌دانان دورة اسلامي. تهران: 1365ش، صص 421-430.
3. Kennedy, E. S., "A Survey of islamic Astronomical Tables", Transaction of the American Philosophical Society, New Series, Vol. XLVI(2), 1956.

یونس کرامتی