حجله

 

حجله، نام يكي از تابوت واره‌هاي تمثيلي در مراسم عزاداري شيعيان.

اين تابوت واره را در مناطق مختلف ايران به شكل‌هاي گوناگون مي‌سازند. تهراني‌ها آن را معمولاً از چوب و به شكل اتاقكي استوانه‌اي ستون‌دار و با سقف گنبدي يا بي‌سقف و ديواره‌دار بر روي طبقي مدور مي‌سازند و با آينه‌هاي خرد پولكي و كاغذها و گوي‌ها و پرهاي رنگارنگ مي‌آرايند.¹

حجله را نماد و مظهري از «كِلّه» يا حجلة عروسي،² به ويژة حجلة عروسي قاسم³ مي‌دانند و در مراسم عزاداري ایام عاشورا و سوگ مرگ جوانان و پهلوانان درون آن را لاله و فانوس و شمع‌هاي سياه و سفيد افروخته مي‌گذارند و در برابر مساجد و حسينيه‌ها و سرگذر محله‌ها و خانة جوانان درگذشته قرار مي‌دهند و گاهي نيز همراه دسته‌هاي سينه زن حمل مي‌كنند.⁴

در قم در دسته‌هاي عزا به جز حجله، حجله‌گاهي شبيه عماري بزرگ مي‌گرداندند. دورادور حجله‌گاه را با پارچة سياه مي‌پوشاندند و شبيه نعش حضرت قاسم را در جلوي آن مي‌خواباندند.⁵ مردم برخي از شهرهاي استان هرمزگان در روز عاشورا مراسم حجله‌گرداني و رقص حجله‌ ترتيب مي‌دهند.⁶ در برخي تعزيه‌ها از حجله استفاده مي‌كنند. مثلاً در تعزية «حضرت قاسم» حجله‌اي با پوشش رنگين و در تعزية «شهادت علي‌اكبر» و «حجة‌الوداع» حجله‌هايي با پوشش سياه به كار مي‌برند.⁷

مآخذ:

1. بلوكباشي، علي. نخل‌گرداني. تهران: دفتر پژوهش‌هاي فرهنگي، 1383ش، ص29.
2. معين، محمد. فرهنگ فارسي. تهران: اميركبير، 1357ش، ذيل «كلّه»، 3/3042.
3. بلوكباشي، همانجا، 30.
4. همان، نيزنك: انوري، حسن. فرهنگ بزرگ سخن. تهران: انتشارات سخن، 1381ش، ذيل حجله، 3/2474.
5. فقيهي، علي‌اصغر. تاريخ جامع قم: تاريخ مذهبي. قم: اسماعيليان، 1350ش، 279- 280.
6. بلوكباشي، همانجا.
7. شهيدي، عنايت‌الله. پژوهشي در تعزيه و تعزيه‌خواني: از آغاز تا پايان دورة قاجار در تهران. با همكاري و ويرايش علمي علي بلوكباشي. تهران: دفتر پژوهش‌هاي فرهنگي، 1380، 409.