داروغه، عنوان يكي از مناصب حكومتي در دورههاي مختلف تاريخ اجتماعي ايران.
نخستين بار اصطلاح داروغه (وازژة مغولی به معنای رئیس) در دورة مغولهاي ايلخاني (654- 750ق/ 1256- 1349م) پديد آمد و رفته رفته جايگزين اصطلاح شحنه (نگهبان و پاسبان شهر) شد و تا اوايل دورة مشروطيت (1324ق/ 1906م) پايدار باقي ماند.1 مقام صاحب اين شغل در سدههاي 7 و 8ق/ 13 و 14م برابر با مقام صاحب شُرطة (حاكم پايتخت و مسئول نظم شهر) در دوران خلافت بود.2
در دورة صفوي داروغگي منصبي شبيه شهردار شهر،3 و جزو ديوانبيگي بود و محافظت از شهر و خارج شهر را برعهده داشت.4 داروغه در دورههاي تاريخي مختلف به صاحب منصبهاي گوناگون نیز گفته ميشده است، مانند حكام شهرها، حكام پايتخت، سرپرست منشيان ادارات، سرپرست فراشخانه (داروغة فراشخانه) و دفترخانه (داروغة دفترخانه)5 و رئيس شبگردان و پاسبانان شهر يا نظميه (شهرباني).6 بازارهاي شهرهاي بزرگ نيز داروغه داشتند كه بر امور بازار نظارت ميكردند.7 در دورة قاجار داروغگان بازار مانند مُحتَسِب*،گرانفروشان را تنبيه و جريمه ميكردند.8 زندان شهر تهران هم زير نظر داروغه بود.9 در عاشوراي هر سال داروغة بازار شهر تهران در سبزه ميدان مينشست و دستههاي عزاداري محلهها از برابر او ميگذشتند و برخي از مردم براي آزادي زندانيانشان نزد او شفاعت ميكردند.10
مآخذ: