عطاملك جويني

 

عطاملك جويني، (د. 681 ق / 1282 م)، مورخ و صاحب منصب ايراني دورة ايلخانان مغول.

علاءالدين ابو مظفر عطاملك پسر بهاءالدين جويني از خاندان‌هاي كهن ايراني كه ابتداي حملة مغول به همراه برادرش، شمس‌الدين محمد به خدمت آنها در آمد و در 650 تا 651ق به مغولستان رفت و پس از فتح بغداد به مدت 24 سال حكومت آن ديار را طي دورة هلاكو، اباقا و تكودار عهده‌دار بود¹ (657-681ق) تا اينكه در روزگار ارغون به سعايت رقبا گرفتار و خاندان وي مغضوب و شمس‌الدين محمد وزير كشته و عطاملك نيز معزول و اموالش نيز غارت شد و سرانجام در 681ق درگذشت.²

تاريخ جهانگشاي جويني^* نخستين اثر فارسي است كه به طور مستقل به تاريخ مغولان پرداخته و به خوارزمشاهيان و اسماعيليان به‌ويژه فتح قلاع الموت نيز اشاره كرده است.³ رساله‌اي با نام تسلية الاخوان در فتح بغداد نيز به او منسوب است كه گويا بوسيلة مورخان بعدي و احتمالاً خواجه نصيرالدين طوسي نوشته شده است.⁴

مآخذ:

1. نوايي، عبدالحسين. متون تاريخي به زبان فارسي. تهران: سمت، 1376، ص 77.
2. براون، ادوارد. تاريخ ادبي ايران، از سعدي تا جامي. ترجمة علي‌اصغر حكمت، تهران: ابن‌سينا، 1351، ص 90-91.
3. جويني، عطاملك. تاريخ جهانگشاي جويني. به اهتمام محمد قزويني. ليدن: اوقاف گيب، ج 1، 1329، ص فهرست؛ بويل، ج. آ. «تاريخ‌نگاري عهد مغول»، تاريخ‌نگاري در ايران (مجموعه مقالات). ترجمة يعقوب آژند، تهران: نشر گستره، 1360، ص 65.
4. شعار، جعفر. «تاريخ جهانگشاي جويني»، يكي قطره باران، جشن‌نامة دكتر عباس زرياب خويي. به كوشش احمد تفضلي، تهران: 1370، ص 300-301.