عكاسان ارمني ایران

 

عكاسان ارمني، گروهي از ايرانيان ارمني كه در شهرهاي گوناگون ايران به عكاسي اشتغال داشته‌اند. استقبال ارامنه از مشاغل فني جديد، آشنايي برخي از آنان به زبان‌هاي اروپايي و ارتباط آنان با شهرهايي همچون باكو و تفليس در روسيه، در توجه آن‌ها به عكاسي بي‌تأثير نبوده است.

برخي از عكاسان ارمني، با بروز شايستگي‌هاي فني و حرفه‌اي به دربار شاهان قاجار، از جمله ناصرالدين شاه^* راه يافته و منصب «عكاس مخصوص» يافتند.

آموخته‌هاي تني چند از عكاسان ارمني كه عكاسي را در شهرهاي تفليس، باكو و كلكته فراگرفته بودند، سبب شد تا آثار آنان از جنبه‌هاي زيبايي‌شناسي با ديگر عكاسان ايراني ‌تفاوت‌هايي داشته باشد. در كانون‌هاي اسكان ارامنه در ايران از جمله شهرهاي تبريز، اورميه، اصفهان، تهران و برخي شهرهاي كوچك اطراف آن‌ها، عكاسي به عنوان حرفه‌اي جديد، توسط برخي از ارامنه برگزيده شد. وجود قرابت‌هاي فرهنگي ميان آنان و اروپائيان مقيم ايران و آساني فضاي دسترسي آنان به اطلاعات، دانش‌ و فنون جديد در اروپا و همچنين حمايت‌هاي سياسي ـ اجتماعي برخي سفارتخانه‌هاي خارجي از آنان، سبب‌ساز رشد سريع اين دسته از عكاسان در تهران و برخي شهرهاي ايران شد. تفاوت سبك و تنوع كار و آثار عكاسان ارامني با ديگر عكاسان ايراني را مي‌توان به طور خلاصه چنين عنوان كرد:

1. برخورداري از تحصيلات آكادميك و آموزش‌هاي مبتني بر اصول حاكم بر سبك نقاشي دوران كلاسيك.
2. توجه به كاركردهاي زيبا‌شناسي نور، بر چهره و تقليد از عكاسان چهرة اروپايي در پُز [1]و تركيب‌بندي موضوعات.
3. به كارگيري آرايه‌ها و وسايل تزئيني عكاسخانه‌‌هاي اروپايي، از قبيل پرده‌هاي دورنما، نرده‌هاي چوبي، مُبل و صندلي، ميز و... .
4. به كارگيري فنون اصلاحي در چاپ عكس‌ از جمله رتوش^* و ارائة مطلوب و مناسب عكس‌ها بر كارت‌هاي مقوايي[2].
   
   از نخستين عكاسان ارمني مشهور مي‌توان به نام‌هاي زير اشاره نمود:

1. آنتوان خان سوريوگين^*[3].¹
2. ژوزف پاپازيان^*[4].²
   
   در تبريز كه از كانون‌هاي عمدة سكونت ارامنه در ايران بود، عكاسان معروف زير فعاليت‌ داشته‌اند:

1. ب. آقايانس[5].³
2. اصلان‌ هايرا پتيان.[6]⁴
3. استپان استپانيان[7].⁵
4. هوسپ هوسپيانس[8].⁶
   
   در اصفهان و به ويژه در منطقة جلفا، عكاسان زيادي از جمله افراد مورد اشاره در زير فعاليت‌ مي‌كرده‌اند:

1. ميناس ‌پاتگرهانيان‌ (مكرتيچ)^*[9].⁷ 
2. ماتوس آقاخان قاراخانيان[10].⁸
3. توني هوانسيان^*[11].⁹
4. لئون آبكاريان^*[12].¹⁰
5. هُوان گيورقيان^*[13].¹¹
   
   و در رشت نيز عكاسان ارمني زير فعاليت داشته‌اند:
   1- برادران خاچاطوريانس[14].¹²
   2- چارليك يگانيان.¹³
   3- ماركاريان.¹⁴
   4- نظرخان.¹⁵
   
   مآخذ:
1. ذكاء، يحيي. تاريخ عكاسي و عكاسان پيشگام در ايران. به كوشش كريم امامي، تهران: انتشارات علمي و فرهنگي، 1376، ص136- 141.
2. همان. ص62- 65.
3. همان. ص197.
4. همان. ص206.
5. همان. ص210-214؛ نيزنك: مطهّر، محمود. گفت‌وگو با هراير استپانيان، نشرية عكس. س دهم، آبان 1375، ص8-11.
6. ذكاء. همان. ص219-222.
7. به كوشش دمندان، پريسا. چهره‌نگاران اصفهان. تهران: دفتر پژوهش‌هاي فرهنگي، 1377، ص118- 125.
8. همان. ص108-111.
9. همان. ص112-115.
10. همان. ص132.
11. همان.  ص152.
12. ذكاء. همان. ص271-272.
13. استپانيان، آرمان. «نگاهي به تاريخ عكاسي ايران، ايرانيان ارمني از دريچة دوربين»، نشرية عكس. ش 47، س پنجم، فروردين 1370، ص4-5؛ ذكاء. همان. ص 274.
14. ذكاء. همانجا.
15. افشار، ايرج. «يادداشت‌هاي تاريخچة عكاسي»، نشرية عكسنامه. س اول، ش 2، تابستان 1377، ص109.

حالت نشستن يا ايستادن شخص مقابل دستگاه عكسبرداري.       [1].Pose                                                                                                                                       

كارت‌هاي مقوايي با نقوش چاپ شده يا برجسته، براي چسباندن عكس بر روي آن‌ها.      [2]. Cabinet  Card                                                                                                                                                           

      [3]. Antoin Sevruguin

       [4]. Joseph Papasian

       [5]. B. Agaiantz

       [6]. Aslan Havrabetian

       [7]. Stepan Stepanyan

      [8]. Osep Osepyans (Osiphianz)

       [9]. Minas Patkerhanian

          Mackertich                                                                                                                 

       [10].Matos  aghakhan  Karakhanian                                                                                                  

       [11].Thooni Johannessian                                                                                                                    

       [12].Leon Abcarians                                                                                                                                       

       [13].Hovan KureKian                                                                                                                                      

       [14].Khatchatouriantz    

محمدرضا طهماسب‌پور