استينفو

 

بازگشت به فهرست مقالات الف

استينفو[1] . استينفو شبكه منطقه‌اي مبادله اطلاعات و  تجربيات علمي و فني در آسيا و اقيانوسيه است كه برمبناي پيشنهاد دومين همايش وزيران علوم و برنامه‌ريزان اقتصادي در منطقه آسيا و اقيانوسيه[2]  - كه در مارس 1982 در مانيل فيليپين برگزار شد - ايجاد گرديد. به‌دنبال اين پيشنهاد، يونسكو مصمم شد سلسله فعاليت‌هايي را در چارچوب برنامه جاري خود آغاز كند و با كمك كشورهاي عضو، پيشنهاد طرحي منطقه‌اي با سرمايه برنامه عمران ملل متحد را ارائه نمايد. براي اين كار لازم بود بررسي‌هايي به‌عمل آيد تا عناصري كه يونسكو و برنامه عمران ملل متحد مي‌توانند بر اساس آن برنامه‌هاي آينده خود را بنا نهند، تعيين شود. بنابر پيشنهاد شماره 19 دومين كنفرانس، ايجاد چنين شبكه‌اي مي‌بايست برمبناي اولويت‌هاي زير استوار باشد:

1. نيازها و منابع منطقه را مدّ نظر قرار دهد؛

2. از نظام‌ها و خدمات اطلاعات علمي و فني ملي، منطقه‌اي، و بين‌المللي استفاده كامل به‌عمل آورد (4: 1-2).

در تمام كشورهاي منطقه، كتابخانه‌ها هنوز بزرگ‌ترين منبع اطلاعاتي هستند كه سابقه‌اي طولاني دارند و نسبتآ خوب بنيانگذاري شده‌اند و اساسآ مشخصه عمده مراكز اطلاعاتي در كشورهاي در حال توسعه آسيا بنياد كتابخانه‌اي آنهاست. كتابخانه‌ها، طبق سنّت، بيشترين تأكيدشان بر تهيه، رده‌بندي، و ذخيره مدارك است و به تنظيم مجدد اطلاعات و اشاعه آن توجه كمتري نشان مي‌دهند. البته دو وظيفه اخير، به‌سبب رشد تصاعدي اطلاعات، ظهور فن‌آوري جديد، و نيازهاي نوين جامعه استفاده كننده، به‌طور فزاينده‌اي مورد توجه قرار گرفته‌اند. به‌رغم مشكلاتي مانند فقدان سياستگذاري و برنامه‌ريزي اطلاعات علمي و فني در اكثر اين كشورها، تخصيص نامتناسب منابع به واحدهاي اطلاعات علمي و فني، ضعف امكانات ارتباطي، كم‌توجهي به حرفه اطلاع‌رساني، سير تحول در جهت ايجاد مراكز و نظام‌هاي اطلاعاتي نوين و كارآمد در آسيا آغاز شده است (4: 5-6).

مشخصه ديگر اطلاعات علمي و فني در آسيا، فعاليت‌هاي تعاوني و شبكه‌اي است. تمايل به كار تعاوني، كم و بيش در مراكز مختلف اطلاعاتي و در سطوح مختلف محلي، ملي، منطقه‌اي، و بين‌المللي وجود دارد. اما اغلب، ضعف مؤسسات شركت‌كننده و وجود موانع بسيار در جريان آزاد اطلاعات، مانع پيشرفت چنين فعاليت‌هاي خطيري مي‌شود. فعاليت‌هاي شبكه منطقه‌اي با همان مشكلات شبكه‌هاي ملي روبه‌رو است، اما چون جريان‌هاي وسيع‌تر اطلاعاتي را مي‌پوشانند، مشكلاتشان در زمينه ارتباطات، زبان‌ها، استانداردها، عوامل سياسي، فرهنگي و اجتماعي - اقتصادي بسيار حادتر است. پوشش اطلاعات علمي و فني در زمينه‌هايي كه در كشورهاي در حال توسعه منطقه از اولويت بسيار برخوردارند، به‌عنوان نيازي فوري و الزامي شناخته شده است. طبق گزارش نهايي دومين همايش زمان آن رسيده است كه سازمان‌هاي ملي، منطقه‌اي، و بين‌المللي، توسعه شبكه‌هاي اطلاعاتي منطقه‌اي را در زمينه‌هاي خاص به‌طور جدي و هماهنگ دنبال كنند. نياز مستمر و فزاينده به آموزش متخصصان اطلاع‌رساني و كتابداري نيز مانند توسعه زيربناها و خدمات اطلاع‌رساني در اين همايش مورد تأييد قرار گرفت (5). يكي از موانع مهم ايجاد خدمات مؤثر اطلاعات علمي و فني فقدان نيروي انساني آموزش ديده است. توسعه زيربناها، خدمات اطلاعاتي، فن‌آوري جديد، و آموزش از جمله نيازهاي تعيين شده در زمينه اطلاعات علمي و فني در آسيا و اقيانوسيه است.

اهداف. اهداف استينفو عبارتند از :

- توسعه سياست‌هاي اطلاعاتي مناسب به‌منظور هدايت رشد همه جانبه ساختارها و خدمات اطلاعات ملي كه براي حمايت از طرح‌ها و برنامه‌هاي توسعه ملي به‌وجود آمده است؛

- تقويت كنترل كتابشناختي توليدات علمي و فنيكشورهاي عضو و ايجاد پايگاه‌هاي اطلاعات كتابشناختي در زمينه‌هاي موضوعي منطقه كه از طريق مراكز و خدمات تحويل اسناد پشتيباني مي‌شود؛

- ترغيب و ارتقاي توليد پايگاه‌هاي اطلاعاتي غير كتابشناختي در حوزه علوم، فن‌آوري، و حوزه‌هاي خاص اجتماعي - اقتصادي به‌منظور توسعه نظام‌هاي تصميم‌گيري منطقه (1: 1-2؛ 3: 103-104).

تشكيلات. براي دستيابي به اهداف برنامه در دو سطح ملي و منطقه‌اي گام‌هاي زير برداشته شده است:

الف. در سطح منطقه‌اي

1. تأسيس دبيرخانه منطقه‌اي استينفو در دفتر منطقه‌اي يونسكو در بانكوك، به‌منظور برنامه عمومي اطلاع‌رساني* براي آسيا و اقيانوسيه؛

2. برگزاري نشست‌هاي مشورتي در منطقه؛

3. انتشار اخبار استينفو به شكل فصلنامه.

ب. در سطح ملي

1. تأسيس واحد همكاري استينفو در نهادي كه دولت معيّن كرده و تعيين يك رابط جهت ارتباط با استينفو؛

2. تأسيس گروه مشاوره استينفو (1: 2).

كشورهاي عضو استينفو در حال حاضر عبارتند از چين، هند، اندونزي، ايران، كره، مالزي، مغولستان، پاكستان، گينه، فيليپين، سريلانكا، تايلند، و ويتنام. فعاليت استينفو به‌طور عمده براي توسعه و تقويت ساختار اطلاعاتي منطقه با توجه به ساختار ملي موجود كشورهاي شركت كننده است. از اين طريق مؤسسات قادر خواهند بود اطلاعات، تجربيات، و ديگر منابع را در كشور خود يا با ديگر كشورها شريك شوند و بدين صورت جريان آزاد و متعادل دانش و فن‌آوري به‌وجود خواهد آمد.

از سال 1983 تا 1997 يازده نشست مشورتي در كشورهاي مختلف منطقه آسيا و اقيانوسيه برگزار شده كه نخستين آن در پكن (چين) و آخرين در تهران (ايران) بوده است (1: 2). استينفو از زمان آغاز به كار تاكنون بيش از بيست همايش، كارگاه، و دروه‌هاي آموزشي در زمينه‌هاي اصلي و ضروري براي توسعه در منطقه تشكيل داده است. همچنين در به‌كارگيري نظام‌هاي رايانه‌اي براي اطلاعات علمي و فني در منطقه نقش كليدي ايفا كرده است. از فعاليت‌هاي مهم استينفو در به‌كارگيري نظام‌هاي رايانه‌اي براي اطلاعات علمي و فني در منطقه مي‌توان به موارد زير اشاره كرد:

- تهيه بسته نرم‌افزاري ميني - ميكرو سي دي اس/ آي سيس[3]  به‌همراه كارگاه‌هاي آموزشي ايجاد همكاري فني و مالي براي رايانه‌اي كردن كتابخانه‌ها و فعاليت‌هاي اطلاعاتي.

- ايجاد كارگاه‌هايي بر روي صفحه فشرده به‌همراه فرم مشترك براي ارتباطات[4]  (36:4).

پروژه تحويل اسناد استينفو نيز با حمايت مالي يونسكو جهت مبادله اطلاعات علمي و فني در منطقه آسيا و اقيانوسيه از سال 1989 آغاز به‌كار كرده است و مدير مركز اسناد منطقه‌اي مؤسسه آسيايي فن‌آوري با همكاري كاركنان برنامه عمومي اطلاع‌رساني آن را اداره مي‌كنند (3: 104).

هدف عمده اين پروژه ارائه خدمات تحويل مدرك، بر اساس اطلاعات علمي و فني موجود در كتابخانه ملي استراليا و مؤسسه تحقيقات علمي و صنعتي مشترك‌المنافع، به كتابخانه‌هاي علمي و فني و مؤسسات پژوهشي در كشورهاي عضو استينفو است. از ديگر اهداف آن جمع‌آوري اطلاعات در زمينه ميزان و نوع اطلاعات درخواست‌شده از سوي كشورهاي عضو استينفو و ارائه اين اطلاعات و آمار به بخش‌هاي هماهنگي استينفو است تا با استفاده از آنها به توسعه منابع اطلاعاتي و ارائه خدمات مناسب اقدام شود، و از اين طريق منطقه آسيا و اقيانوسيه تا حد ممكن به خودكفايي در زمينه اطلاعات علمي و فني دست يابد (2: 158).