اوكراين، كتابخانه هاي

 

بازگشت به فهرست مقالات الف

اوكراين، كتابخانه‌هاي. جمهوري دموكراتيك تازه استقلال‌يافته اوكراين، كه استقلال خويش را در اوت 1991 به‌دست آورد، از جمهوري‌هاي اتحاد جماهير شوروي سوسياليستي در قرن بيستم و يكي از اعضاي سازمان ملل متحد (از سال 1945) بوده است. اوكراين از شمال با روسيه سفيد و روسيه، از شرق با درياي سياه و مولداوي، از جنوب با روماني، و از غرب با اسلواكي و لهستان هم‌مرز است. جمعيت آن (طبق آمار سال 2000) 50500000 نفر و مساحت آن 603700كيلومترمربع است. پايتخت اين كشور شهر كيف و زبان رسمي آن اوكرايني است، اما اكثر مردم آن به زبان روسي نيز تكلم مي‌كنند.

تاريخچه. اوكراين داراي كتابخانه‌هاي غني و متنوعي است كه به دوران روس‌هاي كِيِفâ برمي‌گردد. پرنس كيف ياروسلاف موريج[1]  (ياروسلاف فرزانه، 987-1054 م.) نخستين كتابخانه را در سال 1037 در اوكراين تأسيس كرد. كتابخانه‌ها از قرون يازدهم و چهاردهم ميلادي در كيف روسيه ايجاد شدند. اين كتابخانه‌ها اساساً وابسته به صومعه‌ها و كليساها بودند. مشهورترين آنها كتابخانه صومعه كيف‌پچرسك است كه در قلب پايتخت، يعني كيف، واقع شده است. ساير كتابخانه‌هاي جديد در شهرهاي چرنيهيف[2] ، پريياسلاف، و پولوتسك و در مناطق هالي‌چاينا و ولين[3]  در غرب اوكراين واقع شده‌اند. در اواخر قرن چهاردهم و اوايل قرن پانزدهم ميلادي نخستين مدارس تأسيس شدند. اين مدارس توسط انجمن‌هاي غيرمذهبي معروف به مدارس اخوّت[4]  و آكادمي يوناني ـ اسلاوي ـ لاتيني در شهر اوستري، سرپرستي و كتابخانه‌هايشان نيز توسط اين مدارس اداره مي‌شد.

در قرن هفدهم آكادمي كيف ـ موهيلا در شهر كيف تأسيس گرديد كه نخستين مؤسسه آموزش عالي اوكراين و مركز فرهنگي اروپاي شرقي محسوب مي‌شد و در واقع تفكر فلسفي و زبان ادبي اوكرايني در آنجا توسعه يافت. اين آكادمي كتابخانه عظيمي داشت كه شامل كتاب‌ها و نسخه‌هاي خطي نقاط مختلف جهان بود. مجموعه آن شامل آثار علمي و هنري، نسخه‌هاي خطي، و نشريات ادواري به زبان اوكرايني و زبان‌هاي ديگر است.

كتابخانه‌هاي دانشگاه كيف، اودِسا، و چرنيهيف و ساير مؤسسات آموزش عالي در قرن نوزدهم، نقش مهمي در توسعه فرهنگ ملي اوكراين ايفا كردند. در همان زمان، روند تأسيس كتابخانه‌هاي عمومي در سراسر كشور آغاز شد. چندين محقق و نويسنده برجسته اوكرايني مثل فرانكو، اوكراينكا، و لايسنكو در توسعه كتابخانه‌ها نقش مؤثري داشتند.

كتابخانه ملي اوكراين* (در حال حاضر كتابخانه مركزي علوم اوكراين)[5]  در سال 1918 تأسيس شد و شبكه‌اي از كتابخانه‌هاي محلي، عمومي، آموزشگاهي، كودكان، و كارگران را پديد آورد. در طول دهه 1920، تعدادي مجله در زمينه كتاب و كتابخانه منتشر شد. با شروع سركوب‌هاي سياسي ـ قومي توسط ژوزف استالين در دهه 1930 قحطي و ويراني پديدار گشت. در دهه 1940 جنگ جهاني دوم آغاز گرديد كه سبب ويراني بسياري از كتابخانه‌هاي اوكراين شد. پس از جنگ، نظام كتابخانه دولتي بازسازي گرديد و به شيوه متمركز شكل يافت.

كتابخانه ملي. كتابخانه ملي مركزي وي.آي. ورنادسكي (كتابخانه تحقيقاتي دانشكده علوم اوكراين)[6]  از بزرگ‌ترين كتابخانه‌هاي كشور است و در واقع كتابخانه ملي اين كشور محسوب مي‌شود. اين كتابخانه بيش از 12500000 جلد كتاب دارد و سالانه بيش از 200000 جلد از انتشارات جديد را نيز دريافت مي‌كند. در اين مجموعه تعداد 23000 جلد كتاب به زبان‌هاي خارجي وجود دارد. اين كتابخانه از طريق امانت بين كتابخانه‌اي، پست الكترونيكي، و پايگاه اطلاعاتي كتابشناختي رايانه‌اي به استفاده‌كنندگان ارائه خدمت مي‌كند و طرح فهرستگان پيوسته‌اي را نيز پايه‌گذاري كرده است. اين كتابخانه مركز تحقيقات علمي در زمينه كتابداري، كتابشناسي، تاريخ كتاب، و خدمات كتابداري و اطلاع‌رساني رايانه‌اي به‌شمار مي‌رود.

در سال 1989 كتابخانه به ساختمان جديد خود نقل مكان كرد. اين كتابخانه داراي مجموعه‌هاي ارزشمند قديمي و نسخه‌هاي خطي كمياب از جمله >فهرست كتاب‌هاي آشوري ـ بابلي< متعلق به قرن سوم قبل از ميلاد، و همچنين يكي از دو نسخه موجود كتاب >تاريخ حيوانات ارسطو< (چاپ ونيز، 1476) است.

كتابخانه‌هاي دانشگاهي. دانشگاه دولتي تاراس شوچنكو در كيِف در سال 1834 تأسيس شد. كتابخانه اين دانشگاه بر اساس مجموعه اهدايي ولين ليسيوم[7] (1805-1832) ايجاد شد، اما فارغ‌التحصيلان، استادان، و حاميان هنر، نظير: ميكولا كوستاماروف، آي سيكورسكي، و لازارفسكي نيز مجموعه‌هايي به كتابخانه اهدا كردند. در سال 1900 با مجموعه‌اي از كتاب‌هاي قديمي و ناياب، آثار دستنوشته و آثار نويسندگان اوكرايني و خارجي، اين كتابخانه جزو يكي از مهم‌ترين كتابخانه‌هاي كشور گرديد. در حال حاضر، موجودي كتابخانه تقريباً 3530000 جلد است كه سالانه به 69000 مراجعه‌كننده ارائه خدمت مي‌كند. اين كتابخانه همچنين مركز هماهنگي و برنامه‌ريزي بيش از 150 كتابخانه وابسته به مؤسسات آموزش عالي در كشور است.

كتابخانه دولتي علوم و فنون اوكراين[8]  كه در سال 1935 تأسيس شد، از جمله مراكزي است كه سهم مهمي در توسعه علم و صنعت و نيز گسترش و مردمي كردن فن‌آوري نوين و اختراعات دارد. اين كتابخانه با مجموعه‌اي بيست ميليوني، فعاليت‌هاي كليه كتابخانه‌هاي علمي سراسر كشور را هماهنگ مي‌كند و داراي يك پايگاه اطلاعاتي علمي ـ فني شامل اطلاعات مربوط به مقولات استاندارد داخلي و خارجي، ويژگي‌هاي فني، كاتالوگ‌هاي صنعتي (براي محصولات داخلي و خارجي)، و همچنين اطلاعات ثبت اختراعات داخلي بيش از شصت كشور جهان است.

كتابخانه‌هاي عمومي. وزارت فرهنگ 22300 كتابخانه عمومي در سطح كشور را اداره مي‌كند. مهم‌ترين كتابخانه عمومي كشور كتابخانه دولتي اوكراين واقع در شهر كيف است كه در سال 1866 تأسيس شد. مجموعه آن شامل 4000000 جلد كتاب، نشريه ادواري، قطعه موسيقي، نقشه، روزنامه، و ساير اسناد به 66 زبان دنياست. يكي از با ارزش‌ترين مدارك موجود اين مجموعه، >كتاب مقدس <(چاپ) اوستري است كه در سال 1581 توسط ايوان پدوروف چاپ شده است. اين كتابخانه سالانه به 4000 مراجعه‌كننده ارائه خدمت مي‌كند.

كتابخانه ملي نابينايان اوسترفسكي[9] به كساني كه عارضه بينايي دارند ارائه خدمت كرده و نقش مهمي در بازپروري و توانبخشي اجتماعي، بهداشتي، و حرفه‌اي آنها ايفا مي‌كند. اين كتابخانه بيش از 160000 عنوان مدرك به دو خط برجسته و مسطح دارد و همچنين داراي كتاب‌هاي ضبط‌شده بر روي نوار كاست و نشريات ادواري است. اين آثار با كمك خانه نوار و چاپخانه انجمن نابينايان اوكراين كه مواد اطلاعاتي مناسب را براي نابينايان فراهم مي‌كند و در دسترس آنها قرار مي‌دهد، تهيه شده‌اند. اين كتابخانه سالانه به دوهزار نفر مراجعه‌كننده ارائه خدمت مي‌كند و همايش‌هاي قرائت كتاب، مجلات راديويي، و نيز جلسات عصرانه ادبي و موضوعي را ترتيب مي‌دهد. همچنين به‌عنوان مركز برنامه‌ريزي 78 كتابخانه ويژه، سالانه به بيش از 40000 نابينا ارائه خدمت كرده و حدود 12 اثر در زمينه روش‌شناسي و بين 20 تا 40 كتابشناسي منتشر مي‌كند كه در ميان آنها آثار نويسندگان و هنرمندان نابيناي كشور نيز وجود دارد.

حرفه كتابداري. بيش از 83200 كتابدار متخصص در اوكراين وجود دارد كه تعداد 43000 نفر از آنها داراي مدارج عالي آموزشي هستند و در كتابخانه‌هايي كه از سوي وزارت فرهنگ اداره مي‌شود كار مي‌كنند. دانشگاه‌ها و ساير مؤسسات آموزش عالي 6500 نفر، مدارس عالي 1100 نفر، كتابخانه‌هاي پزشكي 2600 نفر، و مدارس متوسطه بازرگاني 17200 نفر كتابدار متخصص دارند.

در زمينه آموزش كتابداري، مؤسسه فرهنگي كيف، خاركوف، پي‌فِن، و 26 مؤسسه آموزشي نيمه‌تخصصي ديگر فعاليت مي‌كنند. در سال 1991، بلافاصله پس از استقلال، مربيان كتابداري اوكراين اصلاحاتي را در زمينه آموزش كتابداري به سبك امريكاي شمالي در كشور آغاز كردند.

            تتيانا آرسينكو[10] (WELIS)

                ترجمه انگليسي مارتا زيلايك[11]

                 ترجمه فارسي گيتي حيدري

[1]. Kievan Prince Yaroslav Mudryj

[2]. Chernihiv

[3]. Volyn

[4]. Brotherhood Schools

[5]. Central Scientific Library of Ukraine

[6]. Library of the Ukrainian Academy of Sciences

[7]. Volyn Lyceum

[8]. State Scientific - Technical Library of Ukraine

[9]. M. Ostrovsky National Library for the Blind

[10]. Tetiana Arseenko

[11]. Marta Zielyk

بازگشت به فهرست مقالات الف