ايسلند، كتابخانه هاي

 

بازگشت به فهرست مقالات الف

ايسلند، كتابخانه‌هاي. جمهوري ايسلند در جزيره‌اي در اقيانوس اطلس، نزديك مدار قطب شمال واقع شده است. جمعيت آن (طبق آمار سال 2000) 281000 نفر، مساحت آن 103000 كيلومترمربع، و زبان رسمي آن ايسلندي است.

تاريخچه. ايسلند در فاصله سال‌هاي 874 تا 930 م. توسط نخستين اسكانديناوي‌ها، به كشوري مسكوني تبديل شد. در سال 930، ايسلندي‌ها كشوري ايالتي و مجمعي عمومي را، كه در واقع بازمانده مجالس اين كشور محسوب مي‌شد، پايه‌گذاري كردند. اين كشور تحت سلطه نروژي‌ها بود و سپس دانماركي‌ها از قرن 13 تا سال 1918 كه اين كشور استقلال خود را به‌دست آورد، بر آن حكومت كردند. در سال 1944 كليه وابستگي‌هاي اين كشور به دانماركي‌ها قطع گرديد. 

مسيحيت در سال 1000 ميلادي به‌طور قانوني در اين كشور رواج يافت. در اين زمان، ايسلندي‌ها قوانين و نيز بزرگ‌ترين گنجينه اشعار و افسانه‌هاي قديمي آن كشور به‌نام "ساگا" را كه تا آن زمان به‌صورت شفاهي وجود داشت، بر روي پوست نوشتند. سده‌هاي 11 تا 13 ميلادي اوج شكوفايي ادبيات ساگا در اين كشور بود. در فاصله سال‌هاي 1000 تا 1550، ايسلند داراي 9 صومعه كاتوليكي بود كه در آنها راهبان به گردآوري، نسخه‌برداري، و نگهداري نسخه‌هاي خطي مشغول بودند و اين‌كار را تا ظهور دستگاه چاپ در سال 1534 ادامه دادند. در جريان جنبش‌هاي لوتر در قرن 16 صومعه‌ها تخريب گرديد و در نتيجه، بسياري از نسخه‌هاي خطي از ميان رفت و تنها تعدادي از آنها ـ كه آثار ويراني شديد برآنها مشهود است ـ تا سده‌هاي بعد برجاي ماند. در سال 1971، دانشگاه كپنهاگ تعداد زيادي نسخه خطي ايسلندي را به اين كشور بازگرداند كه در قرن 18 توسط ارني ماگنوسن، دانشمند معروف، گردآوري شده بود.

نخستين كتابخانه در سال 1790 با نام كتابخانه انجمن مطالعات جنوب ايسلند[1]  و پس از آن انجمن‌هاي ديگري تأسيس شد، اما همه آنها عمر كوتاهي داشتند و تنها برخي به‌صورت كتابخانه‌هاي عمومي جديد، توسعه يافتند. اعضاي اين كتابخانه‌ها را غالباً روحانيان و ساير متخصصان تشكيل مي‌دادند و چون مجموعه آنها به زبان خارجي بود، مردم عادي كمتر از آنها استفاده مي‌كردند. نخستين كتابخانه عمومي واقعي در سال 1828 در شهر آكوريري تأسيس شد. تا زمان تأسيس كتابخانه شهر ريكياويك در سال 1923، كتابخانه ملي به مردم اين شهر ارائه خدمت مي‌كرد.

كتابخانه ملي. كتابخانه ملي ايسلند* در سال 1818 از سوي اعضاي انجمن ادبي ايسلند در كپنهاگ تأسيس شد. اين اعضا، بودجه و كتاب‌ها را در دانمارك فراهم كردند، اما فضاي مناسب در تالار كليساي ريكياويك تا سال 1825 آماده نشد. مجموعه اين كتابخانه از طريق اهدا، خريد، و طرح جامع مبادله، توسعه يافت. اين مجموعه، ابتدا به ساختمان مجلس منتقل شد و سپس در سال 1909 به محل اصلي آن انتقال يافت.

از سال 1886، كتابخانه ملي از كليه آثار منتشر شده در ايسلند نسخه‌هاي واسپاري دريافت مي‌كند. موجودي كتابخانه از مجموعه كاملي از نسخه‌هاي خطي و كتاب‌ها تشكيل شده كه تعداد آنها در سال 1987 به حدود 406000 جلد (سرانه 6/1 جلد) مي‌رسيد.

 از زمان تأسيس كتابخانه دانشگاهي در سال 1940 و استقلال كامل كشور در سال 1944، كتابخانه ملي مسئول فراهم‌آوري مدارك مربوط به علوم انساني شد، اما كتابخانه‌هاي دانشگاهي مسئول گردآوري كتاب‌هاي علمي بودند. مجلس، در سال 1970، قانوني را تصويب كرد كه طي آن مجوز ساخت كتابخانه‌اي مشترك و متعاقب آن ادغام دو مجموعه را صادر كرد. كار ساختمان كتابخانه در سال 1978 آغاز شد و نماي بيروني آن در 1990 كامل گرديد، اما به دليل نبودن بودجه كافي ادامه كار ساختمان‌سازي به كندي انجام مي‌شد.

از جمله فعاليت‌هاي كتابخانه ملي انتشار >كتابشناسي ملي ايسلند<[2](از سال 1974)،>فهرستگان نشريات ادواري خارجي در كتابخانه‌هاي ايسلند<[3]، و نيز توزيع فهرستبرگه‌ها  با همكاري دفتر كتابخانه ايسلند (تأسيس 1978) است.

كتابخانه‌هاي دانشگاهي. كتابخانه هاسكولا[4]  يكي از بزرگ‌ترين كتابخانه‌هاي دانشگاهي كشور است. كتابخانه مدرسه عالي آموزش و پرورش[5]  (تأسيس 1908) و كتابخانه دانشگاه آكوريري در ايسلند شمالي (تأسيس 1988) نيز از جمله كتابخانه‌هاي دانشگاهي مهم كشور محسوب مي‌شوند. موجودي كتابخانه شهر ريكياويك در سال 1987 به بيش از 392000 جلد رسيد كه مجموعه بزرگي از آن در زمينه آتشفشان‌شناسي است. در محوطه دانشگاه، ساختمان مؤسسه نسخ خطي ايسلند[6]  قرار دارد كه ميراث نسخه‌هاي خطي كشور در آنجا نگهداري مي‌شود. كتابخانه مدرسه عالي آموزش و پرورش داراي بزرگ‌ترين مجموعه كتاب‌هاي تعليم و تربيت كشور (حدود 55000 جلد در سال 1989)است.

كتابخانه‌هاي عمومي. كتابخواني در سنّت ايسلند سابقه‌اي طولاني دارد. نرخ سواد در اين كشور تقريباً صددرصد است. نخستين قانون مربوط به كتابخانه‌هاي عمومي، در سال 1955 و قانون فعلي در سال 1976 تصويب شد. در هريك از 43 منطقه كشور، يك كتابخانه شهري و يك كتابخانه منطقه‌اي وجود دارد. تقريباً 230 كتابخانه عمومي در تمام مراكز پرجمعيت كشور داير است. كتابخانه شهر ريكياويك چهار كتابخانه فرعي دارد كه، از طريق كتابخانه‌هاي سيّار، به حومه شهر خدمات ارائه مي‌دهند. گردش سرانه كتاب در كتابخانه‌هاي عمومي در سال 1986 تقريباً به 1/8 عنوان رسيد. ضمناً اين كتابخانه به بيمارستان‌ها، آسايشگاه‌ها، ساير مؤسسات، و حتي ماهيگيران داخل كشتي‌هاي ماهيگيري، از طريق ارسال جعبه‌هاي كتاب[7] ، خدمت مي‌كند. دولت مبلغ ناچيزي به نويسندگان ايسلندي، كه آثار آنها از سوي كتابخانه دريافت شود، پرداخت مي‌كند تا جبران حق تأليفي باشد كه از طريق فروش مستقيم براي نويسندگان فراهم نشده است.

كتابخانه‌هاي آموزشگاهي. در سال 1974 مجلس قانوني را تصويب كرد كه تا سال 1984 كليه مدارس كشور مجهز به كتابخانه گردند. در حال حاضر، بيشتر مدارس ريكياويك داراي كتابخانه هستند و واحد خدمات مركزي انجام فعاليت‌هاي مربوط به فراهم‌آوري، فهرستنويسي، و ساير مراحل كار فني كتابخانه را برعهده دارد. خارج از منطقه ريكياويك، تعداد اندكي كتابخانه آموزشگاهي دوره ابتدايي وجود دارد كه فاقد مراكز خدمات هستند. در برخي شهرهاي كوچك فعاليت‌هاي كتابخانه عمومي و مدارس در هم ادغام شده است. بسياري از مدارس متوسطه نيز داراي كتابخانه‌هاي پيشرفته و كتابداران متخصص هستند.

كتابخانه‌هاي تخصصي. چندين كتابخانه كوچك تخصصي، مراكز تحقيقاتي (مثل مؤسسه تحقيقات كشاورزي، موسسه فن‌آوري صنعتي، و مؤسسه تحقيقات دريايي)، و مدارس آموزش تخصصي (مانند حرفه‌هاي مهندسي دريايي و پيراپزشكي) را تحت پوشش قرار مي‌دهد. مركز فرهنگي كاخ اسكانديناويا مجموعه كاملي از مدارك را نگهداري مي‌كند.

كتابخانه نابينايان[8] . اين كتابخانه، كه در سال 1982 تأسيس و در سال 1983 افتتاح گرديد، مدارك و كتاب‌هاي گويا را به خط برجسته تهيه و توزيع مي‌كند. تا سال ،1983 كتابخانه شهر ريكياويك و انجمن نابينايان اين خدمات را ارائه مي‌دادند.

حرفه كتابداري. انجمن كتابداران ايسلند[9]  در سال 1960 تأسيس شد و تا دهه 1980 حدود 350 عضو داشت. انجمن كتابداران حرفه‌اي در سال 1973 تأسيس گرديد و حدود 155 عضو داشت كه اغلب آنها فارغ‌التحصيلان دانشگاه‌هاي ايسلند، ايالات متحده، بريتانيا، يا يكي از كشورهاي اسكانديناوي بودند. دانشگاه ايسلند در يكي از برنامه‌هاي سه‌ساله، اقدام به تربيت كتابدار متخصص با تلفيق حوزه تحقيقاتي ديگر كرده است. در ماه مه 1984، مجلس قانوني را در مورد كتابداران متخصص از تصويب گذراند كه در آن خصوصيات و شرايط لازم جهت كسب عنوان كتابدار متخصص مشخص شده است.

            اسجردور جارتانس‌دوتير[10]  (WELIS)

ترجمه گيتي حيدري

[1]. Icelandic Library of Reading Society in the South

[2]. Icelandic National Bibliography

[3]. Union Catalog of Foreign Periodicals in IcelandicLibraries

[4]. Haskolabokasafn

[5]. Library of the University College of Education

[6]. Icelandic Manuscript Institute

[7]. Book boxes

[8]. Blindrabokasafn Islands

[9]. Icelandic Library Association

[10]. Asgerdur Kyartansdottir

بازگشت به فهرست مقالات الف