بازگشت به فهرست مقالات د
دستیار اطلاعات بالینی[1] دستیار اطلاعات بالینی اصطلاح نوین و توسعهیافته کتابدار بالینی است که در محیط بالینی به کار گرفته می‌‌شود، با این تفاوت که دستیار اطلاعات بالینی دارای نقشها و مهارتهای بالینی و انفورماتیکی بیشتر مانند درک عمیق اصطلاحات پزشکی، آمار زیستی، اپیدمیولوژی، ارزیابی انتقادی، جستجوهای پیشرفته اطلاعات بالینی، طراحی و ارزیابی سیستم‌های اطلاعات بالینی، آموزش‌های متنوع محیطهای داده‌ای و پایگاه‌های بالینی، مهارتهای فناوری، توانایی عملکردی در محیطهای فناوری و غیره است که به مراقیت از بیمار، آموزش پزشکی و تحقیقات بالینی کمک می‌کنند(6-1). اصطلاح دستیار اطلاعات بالینی برای اولین بار توسط دیویدوف و فلورانس در سال 2000 میلادی به کار برده شد. دیویدوف و فلورانس[2] این متخصصان جدید را به عنوان کارکنان دانش بالینی توصیف مینمایند که در علم اطلاعات و علم بالینی آموزش دیدهاند. منطق کلی برای دستیار اطلاعات بالینی افزایش اطلاعات پزشکی است که کارکنان مراقبتهای بهداشتی را به چالش میکشد. دیویدوف و فلورانس برای توجیه پیشنهاد خود اشاره کردند که اطلاعات پزشکی در قالبهای متفاوت با نمایهسازی و دسترسیپذیری نامناسب قرار میگیرند و نیازمند زمان، دانش، مهارتهای بازیابی و ارزیابی انتقادی برای انتقال بهترین آنها به نقطه مراقبت است. این مفهوم را طلاچی و دیگران با عنوان متخصص علم اطلاعات تبیین کرده اند (7)، اما مدارک دیگری به فارسی درباره آن موجود نیست.
انجمن کتابخانهی پزشکی و کتابخانه ملی پزشکی آمریکا نیز از ایدهی دستیار اطلاعات بالینی پشتیبانی کردند. آنها معتقدند مفهوم دستیار اطلاعات بالینی ریشه در کتابخانه و برنامههای کتابدار پزشکی و بالینی دارد. همچنین پزشکی مبتنی بر شواهد باعث شد کتابداران و اطلاع رسانان پزشکی نقش نوینی مانند دستیار اطلاعات بالینی را بر عهده بگیرند (1). اصطلاح دستیار اطلاعات بالینی برای اولین بار در ایران در سال 1393 توسط تیم های تحقیقاتی رحیمی و ادیبی[3] در برنامه های پژوهشی، علمی و عملیاتی هسته تحقیقاتی دستیاری اطلاعات بالینی در دانشگاه علوم پزشکی اصفهان به کار برده شد (11-6). هسته تحقیقاتی آنها نشان داد که مهارت های مورد نیاز دستیار اطلاعات بالینی برای حضور در تیمهای بالینی میتواند به سه دستهی مهارتهای عمومی، مهارتهای تخصصی کتابداری و اطلاع رسانی پزشکی و مهارتهای مرتبط با پزشکی مبتنی بر شواهد تقسیم شود (8). آنها اثبات نمودند که دستیار اطلاعات بالینی در تیمهای بالینی دارای سه نقش آموزشی (شامل آموزش سواد اطلاعات بالینی به تیم های درمانی و مشارکت در آموزش بیمار)، پژوهشی (توسعه گایدلاین های بالینی و سایر منابع اطلاعاتی مبتنی بر شواهد پزشکی) و بالینی (بازیابی، ارزیابی انتقادی، خلاصه کردن و ارائه اطلاعات بالینی به تیم های بالینی) میباشد که این مهارتها از طریق تمرین عملی و حضور در تیم بالینی به دست میآید(9). در واقع اصطلاح دستیار اطلاعات بالینی، اصطلاح جدیدتری برای تبیین نقش کتابدار پزشکی، کتابدار پزشکی بالینی و کتابدار بالینی در محیطهای نوین متأثر از فناوریهای اطلاعاتی و ارتباطی است.
:مآخذ
1) Rankin JA, Grefsheim SF, Canto CC. The emerging informationist specialty: a systematic review of the literature. Journal of the Medical Library Association: JMLA. 2008;96(3):194; 2) Detlefsen EG. The education of informationists, from the perspective of a library and information sciences educator. Journal of the Medical Library Association. 2002;90(1):59; 3) Brown H-A. Clinical medical librarian to clinical informationist. Reference services review. 2004;32(1):45-9; 4) Davidoff F, Florance V. The informationist: a new health profession? Annals of internal medicine. 2000;132(12):996-8; 5) Whitmore SC, Grefsheim SF, Rankin JA. Informationist programme in support of biomedical research: a programme description and preliminary findings of an evaluation. Health Information & Libraries Journal. 2008;25(2):135-41; 6) Tahmasebi M, Adibi P, Zare-Farashbandi F, Papi A, Rahimi A. The educational role of clinical informationist on improving clinical education among medical students: Based on kirkpatrick model. Journal of Education and Health Promotion. 2020; 1;9(1):28.
7) طلاچی هما، رواقی حمید، آیتاللهی هاله، اطلسی رشا. بررسی ویژگیهای علمی و عملی کتابداران بالینی با تأکید بر نقش آنان در فرایند پزشکی مبتنی بر شواهد: مروری بر متون. مدیریت سلامت. 1391؛ 15 (46) : 7- 12؛
8) Zare‐Farashbandi E, Zare‐Farashbandi F, Adibi P, Rahimi A. Pre‐requisites, barriers and advantages of clinical informationist participation in grand round: a qualitative study. Health Information & Libraries Journal. 2019 Oct 8;
9) طهماسبی مرضیه، رحیمی علیرضا، زارع فراشبندی فیروزه، ادیبی پیمان. نقش های دستیار اطلاعات بالینی در تیم های بالینی: نامه به سردبیر. مجله دانشکده پزشکی اصفهان. 1398؛ 37(534):815-813؛ 10) طهماسبی مرضیه، زارع فراشبندی فیروزه، ادیبی پیمان، پاپی احمد، رحیمی علیرضا. تأثیر مداخله آموزشی دستیار اطلاعات بالینی در تغییر رفتار اطلاعاتی دانشجویان پزشکی دوره‌ی کارآموزی. مدیریت سلامت. ۱۳۹۸؛۲۲(۳):۱۰۵-۱۱۷؛ 11) طهماسبی مرضیه، ادیبی پیمان، زارع فراشبندی فیروزه، طاهری ابوالفضل، پاپی احمد، رحیمی علیرضا. رضایتمندی دانشجویان پزشکی نسبت به برنامه‌ی آموزشی دستیار اطلاعات بالینی. مجله ایرانی آموزش در علوم پزشکی. ۱۳۹۸؛۱۹:۳۸۵-۳۹۳.
علیرضا رحیمی
مرضیه طهماسبی
فیروزه زارع فراشبندی
پیمان ادیبی
[1] Clinical Informationist
[2] Davidoff F, Florance V
2. فعالیت های دستیار اطلاعات بالینی با همکاری گروه کتابداری و اطلاع رسانی پزشکی و دانشکده پزشکی در دانشگاه علوم پزشکی اصفهان انجام گرفته است.
بازگشت به فهرست مقالات د
