قبرس، كتابخانه هاي

 

بازگشت به فهرست مقالات ق

قبرس، كتابخانه‌هاي. قبرس سومين جزيره بزرگ درياي مديترانه، در شرق اين دريا و جنوب تركيه قرار گرفته و به سوريه و فلسطين نزديك است. جمعيت آن (طبق آمار سال 2005) 780133 نفر، و مساحت آن 9251 كيلومتر مربع است. زبان رسمي آن يوناني و تركي است. انگليسي، زبان دوم اين كشور است و بسياري به آن سخن مي‌گويند. جمهوري قبرس يكي از اعضاي كشورهاي مشترك المنافع است.

تاريخچه. جزيره قبرس حداقل از هزاره ششم قبل از ميلاد مسكوني بوده است، اما سابقه كتابخانه در قبرس به دوره يونان باستان بازمي‌گردد. نخستين كتابخانه‌ها و بايگاني‌ها به پرستشگاه‌هايي چون پرستشگاه آفروديت در پافوس؛ پرستشگاه آپولو در كوريوم؛ و پرستشگاه كوبِل در سولي وابسته بوده‌اند. نخستين كتابخانه عمومي شناخته شده قبرس، بيبليوفي لاكيون (به معني جايي كه كتاب‌ها نگاهداري مي‌شوند) نام داشت كه در دولت شهر سولي واقع شده بود و مردي به‌نام آپولونيوس مسئول آن بود. نيكو كرتيس قبرسي نيز به كتابخانه شخصي خود اشاره كرده است.

قبرس يكي از نخستين مراكز مسيحيت است. بسياري از نسخه‌هاي خطي و دستنويس‌هاي مسيحيان اوليه قبرس در كتابخانه‌هاي بزرگ خارجي مثل كتابخانه واتيكان، كتابخانه ملي فرانسه در پاريس، و كتابخانه بريتانيا در لندن وجود دارد. اينها تنها شواهد باقيمانده از كتابخانه‌هايي هستند كه به كليساها و صومعه‌ها وابسته بودند.

در دوره فرانك‌ها (1191ـ1571)، كتابخانه‌هايي در دربار شاهان لوزينيان (سلسله‌اي كه ريچارد اول را در 1192م. به سلطنت در قبرس منصوب كرد)، كليساها، صومعه‌ها، و ديرها وجود داشت. در طول اشغال اين كشور توسط ترك‌ها (1571-1878، تقريبآ همه آثار هنري نابود شدند و كليساي جامع كاتوليك سَن سوفيا(خِرد مقدس[1] ) در نيكوزيا؛ و سَن نيكولاس در فاما گوستا به مسجد تبديل شدند. كتاب‌هايي كه در كليساها و ديگر جاها نگاهداري مي‌شد، نابود شدند. تنها چند كتاب در كليساها و صومعه‌هاي كوچك و دورافتاده باقي ماند.

بعد از 1821، كتابخانه كوچكي توسط حوزه اسقفي در نيكوزيا به‌وجود آمد كه غالب كتب محفوظ مانده در كليساها، صومعه‌ها، و اسقف‌نشين‌ها را از مجموعه‌هاي قديمي جمع‌آوري كرد. كتابخانه اسقفي قبرس از آن مجموعه‌ها پاگرفت. در 1982، كتابخانه بنياد ماكاريوس سوم در كتابخانه اسقف‌نشين قبرس در نيكوزيا و كتابخانه فانرومني[2]  در هم ادغام شدند. در آغاز قرن نوزدهم دولت عثماني در قبرس، كتابخانه كوچكي به‌نام كتابخانه سلطان محمد دوم با آثار تركي، عربي، و فارسي به‌وجود آورد. در ابتدا اين كتابخانه در ساختماني مربوط به قرون وسطي، پشت كليساي جامع سن سوفيا در نيكوزيا جاي داده شد. در حال حاضر، اين كتابخانه در ساختماني است كه به اوقاف[3] ، يك مؤسسه خيريه تركي، تعلق دارد.

 پس از واگذاري قبرس به بريتانيا در 1878، ورود كتاب، به‌خصوص از يونان و انگلستان فزوني يافت. كتابخانه‌هاي جديد اساسآ در ادارات دولتي آغاز به‌كار كردند. در ژوئن 1878، يك قبرسي يوناني، نخستين دستگاه چاپ را در لارناكا به راه انداخت. نخستين روزنامه در قبرس به‌نام كوپروس همزمان در يونان و انگلستان منتشر شد.

در 1887، قانون واسپاري در قبرس به تصويب رسيد و كتابخانه‌اي واسپاري در مركز اداري جزيره تأسيس شد. علاوه بر آن، دو نسخه از هر كتاب به بخش كتاب‌هاي چاپي در موزه بريتانيا فرستاده مي‌شد. پس از استقلال (1960) اين قانون مورد تجديد نظر قرار گرفت و مقرر شد واسپاري سه نسخه به كتابخانه اداره اطلاعات عمومي در نيكوزيا الزامي شود. كتابخانه دولتي هم‌اكنون كتابخانه واسپاري قبرس محسوب مي‌شود. تقريبآ همه كتابخانه‌هاي قبرس، غير از آنهايي كه سابقآ اشاره كرديم، بعد از 1927 و غالب آنها پس از استقلال در 1960 آغاز به‌كار كردند.

در ژوئن 1974، تركيه به قبرس هجوم برد و 40 درصد جزيره را تصرف كرد. مجموعه‌هاي بسياري از كتابخانه‌ها صدمه ديد و يا نابود شد. همچنين دو كتابخانه بزرگ خصوصي با تعداد زيادي نسخه خطي و كتاب‌هاي كمياب در اطراف قبرس تصرف شد و هيچ اطلاعي از سرنوشت آنها در دست نيست. از آن پس خدمات كتابخانه‌اي با مشكلات بسياري از جمله كاهش موجودي و تسهيلات كتابخانه مواجه شد. اوضاع و احوال در نيمه دهه 1980 رو به بهبود رفت.

كتابخانه‌هاي ملي و عمومي. كتابخانه عمومي نيكوزيا در 1927 تأسيس شد و در 1936 به شهرداري نيكوزيا انتقال يافت. اين كتابخانه تا 1985 به‌عنوان نوعي كتابخانه ملي (با دوره فترتي از 1953 تا 1977) عمل مي‌كرد. در ،1985 كتابخانه دولتي قبرس آغاز به‌كار كرد. كتابخانه وزارت آموزش كه در 1960 تأسيس شد، در همان ساختمان جاي دارد. هر دو كتابخانه توسط كميته و سازمان كتابخانه اداره مي‌شوند. كتابخانه بر روي عموم شهروندان قبرسي باز است. مراجعان مي‌توانند شخصآ و يا از طريق پست، كتاب به امانت بگيرند. كتابخانه داراي دو شعبه منطقه‌اي ــ يك كتابخانه آموزشي و يك كتابخانه كودك ــ در ديگر قسمت‌هاي نيكوزياست. در حدود 60000 جلد كتاب جلد شده و پيايند به زبان‌هاي يوناني و انگليسي و زبان‌هاي ديگر در اين كتابخانه موجود است.

شهرهاي اصلي قبرس داراي كتابخانه‌هاي عمومي هستند. اين كتابخانه‌ها به‌وسيله شهرداري‌ها اداره مي‌شوند. حدود 120 كتابخانه محلي[4]  در روستاهاي بزرگ وجود دارد كه توسط بخش خدمات فرهنگي وزارت آموزش اداره مي‌شوند. اين بخش، سه كتابخانه سيار نيز دارد كه به مناطق نيكوزيا، لارناكا، ليماسول، پافوس، و ناحيه فاماگوستا خدمت مي‌كنند.

تا پيش از 1985، كتابشناسي ملي وجود نداشت. از 1960 كوستاس دي. استفانو دست به انتشار كتابشناسي قبرس زد كه انتشارات قبرس را به زبان اصلي و با رده‌بندي دهدهي ديويي معرفي مي‌كند. در 1985 كتابشناسي اجتماعي قبرس در نيكوزيا انتشار كتابشناسي ديگري را آغاز كرد كه همه كتاب‌هاي قبرس را از سال‌هاي پيش معرفي مي‌كرد.

كتابخانه‌هاي دانشگاهي. دانشگاه قبرس پذيرش دانشجو را در سپتامبر 1992 آغاز كرد و كتابخانه آن دو سال بعد با دو كارمند حرفه‌اي و سه كمك كتابدار شروع به‌كار كرد. پنج مؤسسه آموزش عالي ديگر (دانشكده تعليم و تربيت، دانشكده آموزش و پرورش، مؤسسه عالي فني، دانشكده جنگلداري، مدرسه پرستاري، و سازمان جهانگردي) هر كدام كتابخانه‌هايي براي خود دارند.

كتابخانه‌هاي آموزشگاهي. از اواخر دهه 1980 همه 435 مدرسه ابتدايي قبرس، كتابخانه‌هايي با اندازه‌هاي مختلف تأسيس كرده‌اند. همه مدارس متوسطه (دبيرستان‌ها و مدارس فني) كتابخانه‌هايي با 3000 تا 45000 جلد كتاب براي امانت دارند. اغلب كتابخانه‌هاي دبيرستاني توسط كمك كتابداران يا معلم كتابداران پاره وقت اداره مي‌شود. كتابداران وزارت آموزش هزينه خريد كتاب را به نسبت تعداد شاگردان تقبل مي‌كنند.

كتابخانه‌هاي تخصصي. همه وزارتخانه‌ها و سازمان‌هاي دولتي كتابخانه‌هاي تخصصي دارند. از جمله: كتابخانه موزه باستان‌شناسي با مجموعه‌اي عالي از كتاب‌هايي در موضوع باستان‌شناسي قبرس؛ مركز تحقيقات قبرس با مجموعه‌اي خوب در مورد تاريخ و فرهنگ عامه قبرس؛ و كتابخانه سازمان تحقيقات كشاورزي؛ و كتابخانه اداره سوابق عمومي كه در 1972 گشايش يافت و همه اسناد ملي و بايگاني كشور را در خود جاي داده است.

حرفه كتابداري. انجمن كتابداران قبرس در نيكوزيا در 1962 تأسيس شد. اين انجمن عضو ايفلا و عضو مؤسس انجمن كتابداران كشورهاي مشترك‌المنافع (كوملا)* است كه در 1972 تأسيس شده است.